نویسنده: G.C.Amstutz
مترجم: فریبرز مجیدی



 
[ferdinānt tsirkel]
Ferdinand Zirkel
(ت.بون، آلمان، 30 اردیبهشت 1217/ 20 مه‌ی 1838؛ و. بون، 21 خرداد 1291/ 11 ژوئن 1912)، زمین شناسی، سنگ شناسی، کانی شناسی.
تسیر کل فرزند یوزف تسیرکل، معلم ریاضیات دبیرستانی در بون، بود. او که از خواهر بیوه و مادرش مراقبت می‌کرد همه‌ی عمر مجرّد ماند. در 1234 در دانشگاه بون نام نویسی کرد و به تحصیل زمین شناسی، کانی شناسی، و شیمی پرداخت تا برای کاری علمی به عنوان زمین شناس معدن آماده شود. پس از چند دوره‌ی شش ماهه کار عملی در معادن، به بون بازگشت تا در آنجا به ادامه‌ی تحصیل در دوره‌ی لیسانس، عمدتاً زیر نظر ک.گ. بیشوف، ی.ی.نوگرات، و گرهارت فون رات، بپردازد.
در 1239 تسیرکل به مجمع الجزایر فِرو و آیسلند سفر کرد و یکچند در اسکاتلند و انگلستان اقامت گزید و از نهشته‌های مهم سنگ معدن دیدن نمود. مجموعه‌ی سنگهای آتشفشانی که از آیسلند گردآورد اساس پایاننامه‌ی تحصیلی او را تشکیل داد، و برای آن در 23 اسفند 1239 درجه‌ی لیسانس را دریافت کرد. او با این کار از نیّت اصلی خود برای زمین شناس معدن شدن دست برداشت، اگر چه مقام بعدیش در هیأت مدیره‌ی شرکت مانسفلدر کوپفرشیفر تماس او را با زمین شناسیِ اقتصادی حفظ کرد.
آنچه برای تسیرکل اهمیت بسیار داشت دوستی او با هنری کلیفتن ساربی بود؛ تسیرکل او را در انگلستان ملاقات کرد و ساربی وی را به انجام کاری برانگیخت که شهرتش را در رشته‌ای که تسیرکل پایه گذار آن بشمار می‌رفت.- سنگ شناختی میکروسکوپی- موجب شد. تسیرکل دو سال در وین با ‌هایدینگر گذرانید و به تهیه‌ی تکنگاشتی درباره‌ی بورنونیت (1241) و مقاله ای با عنوان «پژوهشهای میکروسکوپی در زمینه‌ی سنگها و کانیها» (1241) پرداخت، که مقاله‌ی اخیر باعث گسترش کشف ساربی در مورد وجود میانبارهای سیّال درون کانیها شد.
تسیرکل، بر بنیاد نخستین کار اصولی و منظمش در مورد سنگ شناسی میکروسکوپی، در 1242 به سمت دانشیار در لمبرک (اکنون لووو) و در 1244 به سمت استاد کامل منصوب شد. در 1247 در کیل و در 1249 در لایپ تسیش] لایپزیک[، به عنوان جانشین ک. ف. ناومان، به مقام استادی رسید، و تا زمان بازنشستگی در سال 1288 در لایپ تسیش باقی ماند.
شهرت تسیرکل با کتاب Die mikroskopische Beschaffenheit der Mineralien und Gesteine («خصوصیت میکروسکوپی کانیها و سنگها») در 1252 تثبیت شد. تأثیرگذارترین اثر او Lehrbuch der Petrographie («کتاب درسی سنگ شناسی»، 1866) بود.
در 1273-1274 تسیرکل از سیلان و ایالات متحد دیدن کرد. وی، که عضو بسیاری از فرهنگستانهای علوم اروپا بود، در 1286 دکتری افتخاری از آکسفورد دریافت داشت. در مقام ریاست دانشگاه لایپ تسیش خدمت کرد و به عضویت فرهنگستان علوم زاکسن درآمد.

کتابشناسی

یکم. کارهای اصلی. کتابهای تسیرکل عبارتند از :«De geognostica Islandiae constitutione observations » (بون، 1861)، که پایاننامه‌ی او است؛ Rise nach Island (لایپ تسیش، 1862)، با همکاری و. پرایِر؛ Lehrbuch der Petrographie، 2 جلد (بون، 1866؛ چاپ دوم، 3 جلد، لایپ تسیش، (1893-1894)؛ Untersuchungen über die mikroskopische Zusammensetzung und Struktur der Basaltgesteine (بون، 1870)؛ Die mikrosokopische Beschaffenheit der Mineralien und Gestenie (لایپ تسیش، 1873)؛ و ویرایش Elemente der Mineralogie ، از ک.ف. ناومان (چاپ دهم، لایپ تسیش، 1877؛ تا چاپ پانزدهم، 1907).
از میان مقالاتش می‌توان از اینها نام برد:«Die trachytischen Gesteine der Eifel»، در ZDGG، 11 ( 1859)، 507-540؛«Versuch einer Monographie des Bournonit»، در SKAW، 45، بخش 1 (1862)، 431-466؛« Über die mikroslopische Zusammensetzung der Phonolithe» در AP، پوگندورف، 131 (1867)، 298-336؛«Beiträge zur geologischen Kenntnis der Pyrenäen» در ZDGG، 19 ( 1867)، 68-215؛« Mikroskopische Untersuchung über die glasigen und halbglasigen Gesteine»، همان، 737-802؛« Microscopical Petrography»، درUnited States Geological Exploration of the Fortieth Parallel (واشینگتن، 1876)، که با عنوان « Über die Krystallischen Gesteine längsdes 40. Breitegrades in Nordwest- Amerika»، در Math.Phys.Ber ، 29 (1877)، 156-243، به آلمانی منتشر شد؛«Über Urasscheidungen in rheinischen Basalten» در ASGW، بخش ریاضیات- فیزیک، 28، شماره‌ی 3 (1903)، 103-198؛ و «Über die gegenseitigen Beziehungen zwischen der Petrographie und angrenzenden Wissenschaften» در jGeo، 12، شماره‌ی 6 (1904)، 485-500، به آلمانی.
دوم. خواندنیهای فرعی. ــــ«Ferdinand Zirkel»، از ر. براونس، در ZMGP، (1912)، 513-521؛«Nachruf auf F.Zirkel»، از ف.رینه، در BVSW، بخش ریاضیات – فیزیک، 64 (1912)، 501-508؛ و «Ferdinand Zirkel» ، از فلیکس وانشافه، در ZDGG، 64، شماره‌ی 7 (1912)، 353-363، که کاملترین و دقیقترین سوکنامه است.
منبع مقاله :
گیلیپسی، چارلز کولستون؛ (1387)، زندگینامه علمی دانشوران، برگردان: احمد آرام، [و دیگران]، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول